HFVN – Test mù (Blind Test) là khi các “nghệ nhân” thẩm âm không được biết thông tin về những bộ loa đem so sánh và cũng chưa một lần thưởng thức chúng.
Mới đây, sau một buổi test đồ âm thanh, cặp loa bookshelf Paradigm bình dân, giá chỉ 300 USD, tương đương 5,4 triệu đồng lại được đánh giá cao hơn đôi loa hiệu B&W trên 1.000 USD. Không ít người tỏ ra nghi ngờ kết quả này, bởi theo họ Paradigm “vừa đá bóng vừa thổi còi” trên “sân nhà” – việc thẩm âm đánh giá chất lượng loa do chính hãng này tổ chức và được tiến hành tại các địa điểm phòng chọn trước. Song, cũng không thể khẳng định là Paradigm đã “chơi xấu” nhằm lăng xê cho sản phẩm của mình, bởi trên thực tế việc đánh giá này được thực hiện theo phương pháp Blind Test, được biết đến tại Việt Nam với tên thân thuộc “Test mù”.
Blind Test mặc dù được coi là cho công bằng nhất, nhưng cũng có nhiều nhiều yếu tố là nguyên nhân làm ảnh hưởng kết quả đánh giá một cách tự nhiên cũng như có chủ ý.
Trong những bài test đánh giá chất lượng kiểu này, các chuyên gia thẩm âm sẽ không tiếp xúc trực tiếp với các bộ loa mà họ thường ngồi trong phòng bố trí kiểu hệ thống rạp hát gia đình với màn che được thiết kế đặc biệt để người nghe không nhìn thấy loa nhưng vẫn cảm nhận được đúng các cung bậc âm thanh.
Yêu cầu bắt buộc đầu tiên là các “nghệ nhân” thẩm âm (Participant) không được biết thông tin gì về những bộ loa đem so sánh và cũng chưa một lần thưởng thức âm thanh từ chúng. Nếu biết, họ sẽ có những mường tượng trước và hình thành những kết luận chủ quan ảnh hưởng đến kết quả đánh giá.
Một yếu tố khác rất phổ biến và dễ bị tác động là âm lượng hay chất lượng kết nối. Khi nghe âm thanh phát ra từ hai nguồn khác nhau, người nghe rất dễ đánh đồng cường độ âm thanh với chất lượng. Chỉ cần một điều chỉnh nhỏ về âm lượng sẽ làm thay đổi hẳn kết quả đánh giá. Vì thế yêu cầu đối với những bộ loa so sánh phải có âm lượng tương đương nhau.
Người chuyển đổi giữa các bộ loa và giám sát quá trình test cũng không được tiếp xúc mặt đối mặt với các chuyên gia thẩm âm và chỉ được trả lời một vài câu hỏi một cách ngắn gọn, xúc tích nhất bởi những câu trả lời của họ rất dễ “hé lộ” những thông tin không cần thiết. Trường hợp đánh giá cặp loa của Paradigm thì khác, người cắm – rút dây loa ngồi đối diện với các chuyên gia thẩm âm.
Bất cứ một dân chơi âm thanh nào, cả nghiệp dư hay chuyên nghiệp đều nắm rõ ảnh hưởng của phòng nghe đến chất lượng của âm thanh, bất kể phát ra từ bộ loa nào. Trên thực tế, đã có rất nhiều trường hợp với cùng một bộ loa và cùng một người nghe nhưng ở hai phòng khác, kết luận lại khác nhau. Trong phần thẩm âm đánh giá chất lượng loa, Paradigm đã dùng một phòng chuyên dụng với khả năng hoán đổi giữa bề mặt tường, trần cứng và mềm. Đây cũng là một yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng âm thanh mà các chuyên gia thẩm âm đánh giá.
Khi một âm thanh phát ra, người nghe chỉ có thể ghi nhớ trong 3 giây, có nghĩa là bạn chỉ có 3 giây để tái hợp lại chính xác các âm sắc đã nghe được trước khi chúng mất dần. Chính vì vậy, thời gian chuyển đổi giữa các bộ loa rất quan trọng.
Không có gì đặc biệt khi chọn một thể loại nhạc nào đó để giúp cho bộ loa của bạn “chất” hơn các bộ loa khác, nhất là đối với trường hợp của nhà sản xuất và sản phẩm “con cưng” của họ. Vì thế, để có kết quả khách quan, hãy để các “nghệ nhân” thẩm âm lựa chọn và mang theo đĩa nhạc mà họ muốn nghe để việc đánh giá được khách quan. Song, những trường hợp này vẫn có yếu tố ngẫu nhiên.
Yếu tố quan trọng nhất, đương nhiên, vẫn là các bộ loa đem so sánh bởi chúng có ảnh hưởng lớn nhất đến kết quả đánh giá. Và nếu lựa chọn các hệ thống loa được thiết kế với mục đích khác nhau để so sánh sẽ dễ dàng khiến người nghe đưa ra đánh giá không phù hợp.
Theo Audioholics, tất cả những yếu tố trên có thể xuất hiện một cách ngẫu nhiên và cũng có thể được dàn dựng một cách có chủ ý. Cũng dễ hiểu tại sao nhà sản xuất lại bố trí một căn phòng phù hợp với bộ loa mà mình thiết kế hay tại sao họ lại chọn môi trường so sánh là sân nhà hơn là các địa điểm phòng trung lập để tiến hành việc thẩm âm đánh giá. Việc lựa chọn nhạc, chọn loa để so sánh hay thời gian chuyển đổi phát loa cũng như thao tác của các kỹ thuật viên đều ảnh hưởng đến kết quả đánh giá cuối cùng. Và không khó khăn gì khi những yếu tố này được khai thác một cách có chủ ý để đem lại kết quả mong muốn.
Nguyễn Nguyên – Sohoa
